آل بحرالعلومآلِ بَحْرُالعُلوم، خاندانی از سادات حسنی از عالمان شیعی امامی ، مشهور به علم و ادب از سده ۱۲ تا ۱۴ق/۱۸ تا ۲۰م در ایران و عراق می‌باشد. ۱ - علت شهرت به بحرالعلومافراد این خاندان از آن‌رو به «بحرالعلوم» شهرت یافته‌اند که سردودمان آن سیّد محمّد مهدی طباطبایی چنین عنوانی داشته است. اینکه آل‌بحرالعلوم به «طباطبایی» نیز مشهور است. بدین جهت است که از ابراهیم طباطبا فرزند اسماعیل دیباج نسب می‌برد و او نخستین کس از این خاندان است که این لقب را داشته است. [۱]
خوانساری، محمدباقر، روضات‌الجنات، ج۷، ص۲۱۲، تهران، ۱۳۹۰ق.
۲ - محل اقامتنیاکان آل‌بحرالعلوم، نخست در شهرهای حجاز و عراق و بعضی از شهرهای عربی دیگر می‌زیستند و بر اثر ستم حاکمان اموی و عباسی بر سادات و شیعیان، در حال کوچ دایمی بودند. از این‌رو در نیمه سده ۳ق/۹م به ایران که در آن سادات از امنیت بیشتری برخوردار بودند، پناه آوردند و نخست در اصفهان و پس از آن در بروجرد ماندگار شدند. در اوایل سده ۱۲ق/۱۸م، بسیاری از اینان به قصد تحصیل علوم دینی یا زیارت به عراق کوچیدند و در عتبات به‌ویژه نجف و کربلا اقامت گزیدند و دیگر باز نگشتند. ۳ - سرسلسله آلبحرالعلومسرسلسله این دودمان سید محمدمهدی طباطبائی بروجردی، معروف به سیدبحرالعلوم است. ۴ - خاستگاه خاندانخاستگاه این خانواده، ابتدا بروجرد بود، در اواخر قرن یازدهم به عراق رفتند و در کربلا و نجف ساکن شدند. در دو قرن گذشته، دانشمندان بسیاری از این خاندان برخاسته‌اند که برخی از آنان به مقامات سیاسی و اجتماعی نیز دست یافته اند. ۵ - عالمان سرشناس آل‌بحرالعلوم• سیدمحمدمهدی طباطبایی • سیّدمحمدرضا بن سیدمحمدمهدی بحرالعلوم • سیدحسین بن سیدمحمدرضا بحرالعلوم • سیدمحمدتقی بن سیدمحمدرضا بحرالعلوم • سیدعلی بن سیدمحمّدرضا بحرالعلوم • سیدابراهیم بن سیدحسین بحرالعلوم • سید محمد بن سیدمحمدتقی بحرالعلوم • سیدجعفر بن سیدمحمدباقر بحرالعلوم • سیدمحمدمهدی بن سیدحسن بحرالعلوم • سیدحسن بن سیدابراهیم بحرالعلوم • سیدمحمدعلی بن سیدعلی‌نقی بحرالعلوم • سیدمهدی بن سیدمحسن بحرالعلوم • سیدعلی بن هادی بحرالعلوم • سیدمحمّدتقی بن سیدحسن بحرالعلوم • سیدمحمّدصادق بن سیدحسن بحرالعلوم جز اینان، کسان دیگر از عالمان روحانی یا درس خوانده‌های جدید از آل‌بحرالعلوم برخاسته‌اند که نام آنان را در مقدمه رجال‌السید بحرالعلوم می‌توان دید. ۶ - فهرست منابع(۱) محمّدمحسن آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) محمّدمحسن آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، جزء ۲: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴. (۳) محسن امین، اعیان الشیعة، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۴) محمّد بن محمّدتقی بحرالعلوم، بلغة الفقیه، چاپ محمدتقی آل بحرالعلوم. (۵) محمّدمهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم: المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمد صادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ ش. (۶) محمدبن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵. (۷) علی خاقانی، شعراءالغری، قم ۱۴۰۸. (۸) عباس قمی، فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة، قم . ۷ - پانویس
۸ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل بحرالعلوم»، شماره۵۴۵. دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل بحرالعلوم»، شماره۳۸۰. |